مدیتیشن چیست و چگونه مدیتیشن کنیم

مدیتیشن از بی ذهنی است.حالتی است از آگاهی بی اندازه خالص.در حالت عادی آگاهی مملو از زباله است,درست مانند آينه ای که با غبار پوشيده شده باشد.ذهن همواره پر است از هياهوی افکار در حال گذر, آرزوها,خاطره ها,هيجان ها همگی در حال عبور هستند,واقعاً که يک هياهوی دائمی در ذهن وجود دارد.

حتی در زمانی که شما در خواب هستيد مغز در حال فعاليت است,به همين دليل است که شما خواب می بينيد.ذهن هنوز در حال فکر کردن است.هنوز اسير نگرانی ها و دل مشغولی هاست.در حال آماده شدن برای فرداست.يک آمادگی پنهانی و مخفيانه برای فردا در حال رخ دادن است.

در صورتی که مديتيشن نکنيد اين حالت در شما اتفاق می افتد که درست نقطهء مقابل مديتيشن است.زمانی که افکار و آرزوها به ذهنتان هجوم نياورند,هيچ فکری به وجود نيايد و هيچ آرزويی شکل نگيرد آنگاه شما واقعاً آرام هستيد و آين آرامش همان مديتيشن است.تنها در آين آرامش است که مراقبه شناخته می شود در غير اين صورت شما هرگز نمی توانيد با ذهنی مغشوش به مديتيشن دست پيدا کنيد,چون ذهن همواره در تلاش است تا به تنهايی وجود داشته باشد.با کنار گذاشتن افکار,آرام بودن,بی اعتنايی به ذهن,با مشاهدهء افکاری که با آنها هويت می گيريد و رها کردن اين انديشه که چه هستيد می توانيد مرا درک کنيد.مديتيشن پی بردن به اين مطلب است که من ذهن نيستم.وقتی که اين آگاهی آرام آرام در وجودتان عميق و عميق تر گردد,آنگاه لحظات بزرگی در زندگيتان به وجود می آيند.لحظات سکوت,لحظات فضای خالص,لحظات وضوح,لحظاتی که هيچ چيز در درونتان در تلاتم نيست و همه چيز آرام است.در آن لحظات آرم شما قادر به درک کيستی خودتان هستيد و راز هستی را درمی يابيد.هر وقت که مديتيشن حالت طبيعی و هميشگی شما بشود روزی شگفت انگيز به وجود می آيد,روزی پر از نعمتهای بزرگ.
ذهن چيزی غير معمول است که هرگز حالت طبيعی شما نيست,اما مديتيشن حالتی طبيعی است که هم اينک در شما وجود ندارد.بهشتی گم شده است که می توانيد دوباره آنرا بيابيد.
به چشمان کودکان نگاه کنيد,آرامش و معصوميت فوق العاده ای را خواهيد ديد ولی او بايد به جامعه ملحق شود,بايد ياد بگيرد که چگونه فکر کند,چگونه حسابگری باشد,چگونه دليل بياورد و چگونه بحث کند.او مجبور است لغات,زبان و مفاهيم را ياد بگيرد و آرام آرام ارتباط خود را با آن معصوميت درونی از دست می دهد.حالا ديگر جامعه او را آلوده کرده است.او جزء موثری از اين مکانيسم شده ولی ديگر يک انسان نيست.
همء چيزی که به آن احتياج داريم اين است که يک بار ديگر آن فضا را بدست آوريم.شما قبلاً هم آنرا تجربه کرده بوديد به همين دليل هنگامی که برای اولين بار با مديتيشن آشنا می شويد شگفت زده خواهيد شد چون احساس عجيبی در وجودتان برانگيخته می شود.گويی که قبلاً هم آنرا می شناختيد,تنها آنرا فراموش کرده بوديد,ولی اگر بتوانيد مجدداً آنرا بيابيد متعلق به شما خواهد شد.
در حقيقت نمی شود آنرا گم کرد فقط می توان آنرا به فراموشی سپرد.در ابتدا ما به صورتی مراقبه وار به دنيا می آييم و سپس فکر کردن را می آموزيم,ولی ذات حقيقی ما جايی در عمق وجودمان مخفی باقی می ماند.کافی است هر روز مقداری بکنيم تا به سرچشمه برسيم.چشمهء زلال آب.برترين موفقيت در زندگی يافتن اين سرچشمه است. درمديتيشنهاي پزشکي از دسته اي حرکات ويژه استفاده مي کنند

که شامل خواص منحصر به فرد زير است:
۱-تنفس هاي مخصوص
۲- حـرکات و ژست هاي ويژه که دست ها و انگشتان بايد
وضعيت مشخصي داشته باشند.
۳- سرودهاي مخصوصي که از صداهايي واضح و ارتعاشي
تشکيل شده است.
۴-   تمرکز فکري
اين خصوصيات متفاوت فکر و جسم فرد را کاملاً درگير مي کند. مجموعه کامل اين خصوصيات با همکاري همديگر بر فرد تاثير مي گذارند و بسيار با مديتيشن هاي معمولي که فقط براي آسوده کردن و استراحت فکر هستند متفاوت است.
 به علت وجود انواع مختلفي از متغير در هر مديتيشن پزشکي، با توجه به وضعيت ها و بيماري هاي مختلف انواع متفاوتي از اين مديتيشن ها وجود دارد. هر مديتيشن پزشکي، با انرژي دادن به اعضاء، سيستم ها و همچنين قسمت هاي مختلف بدن، مشکل بخصوص و مشخصي را برطرف مي کند.
حرکت ساده که يکي از متداول ترين ژست ها در مديتيشن پزشکي است را ياد بگيريد تا با آن:

عادت ماهيانه تان تنظيم شود.
سيستم دفاعي بدنتان ايمن شود.
از افسردگی  رها شويد.

سه نوع مختلف از ساده ترين و متداول ترين انواع حرکات در مديتيشن پزشکي، بصورت زير است:
۱-چهار زانو نشسته، و هر پا را زير زانوي مخالفش جـمع کنـيـد. سـتون فــقراتتان را صاف نگه داشتـه و
مهره هاي پائينيتان را کمي بـسمت جلو خم کنيد.
۲-  نشـسته و پـاها را صاف به سمت بيرون بگذاريـد. يعني يک پا را زير ران مخالفش گذاشته و پاي ديـگـر
را روي قوزک پاي اول قرار دهيد. با اين کار پا درحالت استراحت قرار ميگيرد. ستون فقراتتان را صاف کنيد.
اين نيمي از حرکت لوتوس است.
۳-  اين نوع هم شبيه بنوع اول است اما پاي بالايي روي ماهيچه ساق پاي ديگر قرار  مي گيرد بــه جاي
اينکه زير ران گذاشته شود. حتماً دراين حرکت مهره هاي پائينيتان را به جلو متمايل کنيد.
                                                                                           
انواع حرکت ساده بسيار ساده تر از حرکت لوتوس هستند و به انعطاف پذيري کمتري نياز دارند. تنها قسمت سخت آن متمايل کردن مهره هاي پائيني به سمت جلو است تا مهره هاي بالايي بتواند کاملاً صاف بماند. اگر نمي توانيد چارزانو روي زمين بنشينيد، مستقيم روي صندلي بنشينيد.
اين مديتيشن پزشکي کمک مي کند که بعد از قطع استفاده از قرص هاي ضد بارداري عادت ماهيانه تان تنظيم شود. تعادل فکري نيز به شما مي دهد.
سعـي کنيد با سه مرتبه تکرار سرود هايي مثل “اُنگ نامو، گورو دِو نامو” که به معـنـي “من در برابر روح بلند خود زانو مي زنم” است فکرتان را متمرکز کنيد.
 ژست: به سـبک حرکت سـاده يـا روي صنــدلـــي طوري که ستون فقراتتان صاف باشد قـرار گـيـريـد.
دست هايتان را راحت روي زانوهايتان بگذاريد.

تمرکز:  بـه ايـن حالت مديتيشن  شکل ميـگويند. با خواندن هر کلمه، جريان انرژي را دربالاي سرتان
تجسم کنيد. چشمانتان را ببنديد.
                                                                                                    
تنفس:  در حيـن خـوانـدن آواز، تنـفسي غير ارادي خواهيد داشت.
سرود:  ” سا تا نا ما ”

مفهوم سرود:   اين سرود نمايانگر چرخه آفرينش است. “سا” به معناي ازل، “تا” به معناي زنـدگـي، “نا” به معناي مرگ و  “ما” به معناي تجديد حـيــات است.

مودرا ( حرکت دست و انگشتان ):  

در حين گفتن “سا” با انگشت اشاره تان روي شستتان را لمس کنيد. با گفتن “تا” با انگشت وسطي شست را لمس کنيد. در حين اداي “نا”  با انگشت انگشتري شست را لمس کنيد. با گفتن “ما” با انگشت کوچک شست را لمس  کنيد. هر مرتبه فشار کمي روي شست بياوريد. اين حرکات را در طي تمرين حتي موقع سکوت هم تکرار کنيد.
زمان:  زمان کل ۳۰ دقيقه است. با صدايي عادي به مدت ۵ دقيقه بخوانيد، بعد به مدت ۵ دقيقه زمزمه کنيد و بعد از آن در دل خودتان به مدت ۱۰ دقيقه به خواندن ادامه دهيد. دوباره ۵ دقيقه به حالت زمزمه برگرديد و در آخر ۵ دقيقه با صدايي عادي بخوانيد.
خاتمه:  نفس را کاملاً به داخل ريه ها کشيده و بعد همه آن را بيرون دهيد. دستهايتان را تا آنجا که مي توانيد بالا برده و چند نفس عميق بکشيد.

سيستم دفاعي بدن با سلسله اعصاب، غدد و حواس  در ارتباط است. براي مقابله با مشکلات زندگي به ما قدرت داده شده است. ما قدرت هاي معنوي، فکري، احساسي و جسمي داريم. همه اين توانايي ها با هم در ارتباط اند. زماني که با احساساتي مثل عصبانيت و شکست مواجه مي شويم، سعي مي کنيم که جلوي آن را بگيريم. براي بالا بردن سيستم دفاعي بدن بايد بر اين موانع غلبه کنيم.
نيمکره راست مغزمان مقدار زيادي احساسات منفي در خود دارد که ما را به سمت افسردگي مي کشاند و سيستم دفاعي بدنمان را ضعيف تر مي کند. اين مديتيشن پزشکي به تنظيم عصب سمپاتيک و نيمکره راست مغز کمک مي کند.
با سه مرتبه خواندن ” اُنگ نامو، گورو نامو ” متمرکز شويد.
ژست:در حالت حرکت ساده يا روي صندلي بنشينيد و ستون فقراتتان را صاف نگه داريد.
تمرکز:  چشم ها را ببنديد.
تنفس:  نفسي محکم و قوي بکشيد.
مــودرا ( حرکت دسـت و انگشـتـان ):  

دسـت چـپتان روي شانه قرار گيرد. بـازوي چپ خم شده و ساعد چپ بـصـورت عمودي رو به پائين باشد. نوك انـگشت انگشتري را با نوک انگشت شست لمس کـنيـد. دسـت راستتان را مشت کنيد در حالتي که فقـط انگشت اشاره تان بـاز بـاشـد. سـوراخ بـيـني سمت راستتان را با انگشت اشاره راست ببـنديد.
زمان: ۳ دقيقه خاتمه: 

نفس را داخل کشيده و نگه داريد. در آن حالت دست ها را به هم گره کرده و کف دست هايتان را جلوي غده تيموس کمي پائين تر از گلو بگيريد. سعي کنيد که انگشتانتان را از هم جدا کنيد. در برابر آن مقاومت کنيد و آن را کشش دهيد. وقتي ديگر نتوانستيد نفستان را نگه داريد، آن را بيرون دهيد. دوباره نفس عميقي کشيده، آن را نگه داشته و اين اعمال را ۳ مرتبه تکرار کنيد.
اين مديتيشن پزشکي مي تواند به شما کمک کند که بفهميد چه اندازه مثبت يا منفي هستيد. شما را شادتر و سرزنده تر هم خواهد کرد. حالت تنفس شما بسيار مهم است. در ضمير ناخودآگاه شما، تنفس و زندگي يکسان است.
با ۳ مرتبه خواندن ” اُنگ نامو، گورو دِو نامو “  متمرکز شويد.
ژست:در حالت حرکت ساده يا روي صندلي بنشينيد و ستون فقراتتان را صاف نگه داريد.
تمرکز: چشمانتان را باز کرده و به افق خيره شويد. سعي کنيد چشمانتان در طي تمرين ثابت باقي بمانند.
تنفس:  تنفستان را با حرکات و سرود هماهنگ کنيد. تنفس کاملاً از طريق بيني انجام مي شود.سـرود:  همان طـور کـه با داخـل کشيـدن نـفـس دسـتـانتان هم  خارج ميـشـود، در فکرتان “سا” را ادا کنيـد. وقتي دسـتـها بـه حالت اوليه بر ميگردند “تا” را در ذهنـتـان ادا کنيد. براي تـکرار دوم هـمـين حرکت، دوباره نفس را داخل کرده و در ذهنتان “نا” را ادا کنيد، نفس را بيرون داده و “ما” را در ذهنتان ادا کنيد.

مفهوم سرود:    اين سرود نمايانگر چرخه  آفرينش است. “سا” به معناي ازل، “تا” به معناي زندگي، “نا” به معناي مرگ و  “ما” به معناي تجديد حيات است.
مودرا ( حرکت دست و انگشتان ): 
۱-   با انگشت اشاره انگشت شست را لمس کنيد. دست ها را تا جلوي چشم ها بالا آورده طوري که انگشت سبابه و شست يکديگر را لمس کنند. ساير انگشتان صاف و در حالت استراحت هستند. بازوهايتان با زمين موازي است.

۲-  نفس را داخل کشيده و دست ها را به اندازه ي ۳۶ تا ۴۵ اينچ از هم جدا کنيد. نفس را خارج کرده و به حالت اوليه برگرديد. ممکن است آرنجتان کمي حرکت کند اما بايد در حالت آرام باشند.

زمان:  با حرکتي آرام شروع کنيد که هر چرخه تنفس حدود ۴ ثانيه وقت بگيرد. بعد از ۲ يا ۳ دقيقه سرعت را بالاتر برده و به هر چرخه ۱ ثانيه وقت بدهيد که براي هر دفعه تکرار سرود زمان کل ۴ ثانيه شود. اين کار را براي ۳ دقيقه ديگر ادامه دهيد.
خاتمه:  در حالت خوابيده به پشت با دست هايتان در کنار بدن نفس را به داخل کشيده و رها کنيد. دست ها و شانه هايتان بايد کاملاً آزاد باشند. همه انرژي خود را براي ۱۵ دقيقه صرف استراحت کنيد.

توجه:  با انجام چنين مديتيشني افسردگي شما به کلي از بين خواهد رفت. اگر اين کارها را به درستي انجام دهيد، فشار زيادي روي غدد لنفاوي در زير بغلتان احساس خواهيد کرد.
چرا مديتيشن مي کنيم؟
مديتيشن مثل بازگشت به خانه است

مديتيشن مي کنيم تا بخشي از وجودمان را که بطور محو و ناشناخته و نادانسته از دست داده ايم بازيابيم مي توانيم آنرا  راهي براي دست يافتن به استعدادهاي بيشتر نزديکتر شدن به خود و واقعيت
يافتن ظرفيت بيشتري براي دوست داشتن ذوق و احساس رسيدن به اين شناخت که ما نيز جزيي از تماميت هستي بوده و هرگز جدا و بيگانه با آن نيستيم بدانيم
مديتيشن ديد و عمل موثرتري را پديد مي آورد هنگام مديتيشن کردن در مي يابيم که هريک از عبارات فوق مفهمومي مشخص و يکسان مي يابند آنچه از دست داده و در جستجوي کشف آن هستيم
مديتيشن شما را به جايي مي رساند که رفتارتان مشابه کسي مي گردد که در تلاش به يادآوردن چيزي است که زماني طولاني آنرا فراموش کرده است
شخص با مديتيشن با خودش و محيط اطرافش راحتتر بوده و کارهايي را که به عهده دارد به شکل موثرتري انجام مي دهد به ديگران نزديک شده احساس خصومت و نگراني کمتري خواهد داشت در اين راه هرگز به پايان نمي رسيم زيرا پاياني براي رشد توانايي انسان وجود ندارد
يک برنامه خوب مديتيشن در بسياري موارد کاملا شبيه يک برنامه خوب ورزشي است
هر دو نوع اين برنامه ها تنها در صورتي مفيد اند که متناسب با شرايط روحي و جسمي شخص باشند
براي مديتيشن محدوديت سني وجود ندارد
هدف اوليه انواع مختلف مدتيشن هماهنگي و تعليم ذهن است اين عمل باعث افزايش کارايي فرد در امور روزمره مي شود
مديتيشن انواع زيادي دارد اين انواع طرق يا مسيرها در چهار دسته کلي عقل احساس جسم عمل مي گنجند که همه روشها به يکجا ختم مي شوند
مسير عقل:
در اين روش ما بطور مداوم افکارمان را دنبال مي کنيم تا انديشه هاي خويش را متحول نماييم
مسير احساس بر اين اصل استوار است که هرچه انسان آزاده تر باشد کاملتر است به قول مولانا
عشق اسطراب اسرار خداست
در اينگونه روش ها برخي بر عشق به خود برخي بر عشق به ديگران و برخي بر عشق به خدا تاکيد دارند
در نهايت هر سه شيوه به يک نقطه مي رسد عشق به خود ديگران و خدا
مسير جسم:
در اين روش فرد مي آموزد از جسم و حرکات بدني خود آگاه شده و از طريق تمرين اين آگاهي را افزايش دهد همچون رقص و سماع صوفيان و هاتايوگا داي چي
مسير عمل:
اين روش شامل آموزش نحوه بودن در جهان و درک وارتباط با آن در حين انجام نوع بخصوصي از مهارت است در يکي از روشن ترين نمونه هاي اين روش تمام وظايف معمولي روزانه با اين آگاهي انجام مي گيرد که گويا هرکدام بخشي از هماهنگي جهان و کائنات است هر کاري با عشق و تمرکز کامل انجام مي شود و مهمترين چيز هنگام انجام آن توجه کامل و مطلق به همان کار در آن لحظه است
همچنين مي توان مديتيشن ها را به دو دسته کلي اصولي و غير اصولي تقسيم کرد
مديتيشن اصولي داراي دستورات دقيق و ظريفي است که چگونگي فعاليت دروني فرد را بطور منظم تعيين مي کند
هدف از مديتيشن غير اصولي رهايي و آزاد سازي ساختمان شخصيتي فرد بخصوص در زمينه هاي شايستگي آگاهي و پذيرش توانايي مهرورزي در خود مي باشد

مدتيشن هاي اصولي را به سه دسته خارجي مياني دروني تقسيم مي کنيم:
اگر روي هر سه روش بطور مداوم پي گيري شود به يک نتيجه منجر مي شود اما هرکدام تاثير بخصوصي در طول مسير در شخصيت شما بجاي مي گذارند
روش بيروني
باعث تقويت حس شايستگي توانايي سازش با جهان اعتماد به نفس توانايي سريع و دقيق مي شود
روش مياني
توانايي آرام ماندن را در فرد افزايش داده و او را در برابر حوادث خارجي ضربه ناپذير مي سازد در ضمن ادعاهاي فرد را درباره اينکه مسايل چگونه بايد باشند کاهش مي دهد و واکنش وي را در برابر مسايل مختلف تعديل مي کند
روش دروني
آگاهي از زندگي احساسي و پذيرش آنرا افزايش داده و بيان احساسات را آسانتر مي سازد بنابراين اگر در مرحله اي از رشد دچار چنين مشکلاتي باشيد بهتر است در برنامه خود از مديتيشن هاي دروني هم استفاده کنيد
برخي از دستورات و روشهاي مديتيشن ترکيبي از انواع مختلف است تا مدتها نبايد انتظار داشت

مديتيشن را به خوبي و با تمرکز کامل انجام دهيد
انچه بيشتر اهميت دارد تمرينات مداوم است نه بخوبي انجام دادن تمرينات پس از گذشت زمان طولاني مي توان انتظار داشت که مديتيشن واقعي باشد
هرچند براي کسي که به اين حد مي رسد زماني کوتاه جلوه مي کند
تمرينات بلندمدت شما را به اهدافي همچون ثبات شخصيت افزايش توانايي پذيرش و بيان احساسات مي رساند
تاثير دوم مديتيشن يافتن راهي جديد براي بودن در جهان است

روشهاي مديتيشن:
۱- مديتيشن تعمق مديتيشن اصولي از نوع خارجي:
اين تمرين در اصل يادگيري نگريستن به چيزي بگونه اي فعال ديناميک هوشيارانه اما بدون استفاده از واژه ها مي باشد شيي را براي کار خود انتخاب نموده و در فاصله اي قرار دهيد که بتوانيد براحتي آنرا ببينيد بهتر است شيي طبيعي باشد مانند يک تکه صدف دريايي يک قطعه سنگ يا شاخه کوچک بهتر است شاخه گل نباشد استفاده از صليب يا شعله آتش هم باعث کندي پيشرفت مي شود از چيزهايي که خاطراتي دارند و ارزش سمبوليک دارند استفاده نکنيد
به ان طوري بنگريد که گويا آنرا حس مي کنيد بهتر است اول آنرا با لحظاتي با دست لمس کنيد سپس به آن بنگريد
هر بار که متوجه شديد به مسئله ديگري مي انديشيد دوباره برگرديد و به نگريستن ادامه دهيد بگونه اي فعال ديناميک و هوشيارانه بدون استفاده از واژه ها همانطور که حس لامسه در موقع لمس اشيا بدون واژه آنها را درک مي کند اما حس بينايي در موقع رويت اجسام تمايل دارد با زبان و کلمات آنرا بيان کند
اين روش بستن چرخ ذهن به يک نقطه است و در موقع تمرين متوجه مي شويم چقدر ذهن ما بي اختيار است و پيوسته در معرض توهماتي قرار دارد
براي دو هفته اول روزي دوبار هر بار ده دقيقه تمرين کنيد يا حداقل هفته اي پنج بار
پس از دو يا سه هفته مدت تمرين را به پانزده دقيقه و پس از يک ماه به بيست دقيقه افزايش دهيد
پس از آن در صورت تمايل آنرا به مدت نيم ساعت انجام دهيد يا بطور کلي از برنامه تان حذف کنيد
بايد انتظار داشت که مديتيشن هر بار با دفعه قبلي تفاوت داشته باشد يک تمرين خوب دليلي براي پيشگويي خوبي مديتيشن بعدي نمي باشد جلسات شما مي تواند خوب خسته کننده و يا حتي گاهي نااميدکننده باشد بطور کلي پس از تمرين مداوم متوجه مي شويد تمرين هاي خوب بسيار خوب و تمريناتي که خوب نيستند خسته کننده و کسالت آورند
اين نوع مديتيشن گاهي بسيار خشک و مشکل و گاهي بسيار عالي است

۲- مديتيشن شمارش نفس ها از نوع خارجي است:
هدف انجام کاري در زماني مشخص است يعني تنها کاري که انجام مي دهيد شمارش تعداد بازدم هاست در اين تمرين تلاش اين است حتي الامکان و بطور کامل فقط به تنفس توجه داشته باشيد و در صورت پراکنده شدن افکارتان به آرامي باز به اين فعاليت بازگرديد تا وقتي افکار و ادراک شما آگاهانه باشد به اين معني است که از دستورات اصلي اين تمرين منحرف شده ايد از اينرو بهتر است شمارش را تا عدد چهار ادامه داده سپس از يک شروع کنيد وقتي احساس مي کنيد به شمارش يا هر چيز ديگر مي انديشيد از مسير اصلي منحرف شده ايد سعي کنيد به آرامي به شمارش بازگرديد اگر احساس کرديد که تنفستان تغيير کرده اين هم ميتواند يک فرار ذهني باشد

۳- مديتيشن حباب مديتيشن اصولي از نوع دروني است:
تصور کنيد بسيار آرام و راحت د رکف درياچه اي با آبي زلال نشسته ايد مي دانيد که حبابهاي بزرگ چقدر آرام تاسطح آب بالا مي آيند انديشه احساس و درک خود را چون حبابي در فضاي دريا تصور کنيد که از اين فضا عبور کرده و از آن خارج مي شود براي کامل کردن اين مرحله از پنج تا هفت يا هشت ثانيه وقت لازم است وقتي فکر يا احساسي در شما پديد مي آيد در همين مدت بسادگي آنرا مي بينيد تا وقتي از آب گذشته و از فضاي ديد شما خارج شود سپس تصور حباب دوم را شروع کنيد و در همان مدت آنرا دنبال نماييد در پي کشف دنبال کردن يا همراهي با يک حباب نباشيد تنها آنرا با اين فکر ببينيد که اين چيزيست که من مي انديشم و احساس مي کنم اگر همان حباب چندين بار بالا آمد مديتيشن را قطع نکنيد با ادامه تمرين اين مسئله برطرف مي شود
اگر نمي توانيد ارتباط بين حبابها يا منشا افکار خود را ببينيد نگران نشويد
با ادامه دادن اين اصول ذهني اين مسايل بر طرف مي شود
اگر به نظرتان رسيد که ذهنتان کاملا خالي شده بدانيد اين احساس خود حبابي بسيار خوب است
بجاي تصور نشستن در کف درياچه و حباب هوا
مي توانيد تصور کنيد در چمنزاري نشسته ايد و دودهايي که از اردوگاهي بر مي خيزد را مي نگريد
همچنين مي توانيد تصور کنيد کنار رودخانه اي نشسته ايد و گاهي الواري روي آب شناور مي شوند
پس از آزمايش يکي از آنها را انتخاب و براي دو هفته اول ده دقيقه در روز کافي است بعد از دو هفته آنرا به روزي بيست دقيقه افزايش داده و پس ازيک ماه اگر آنرا مفيد ديديد آنرا به نيم ساعت برسانيد و در پايان اين دوره تصميم بگيريد که اين روش را چگونه در برنامه مديتيشن خود بگنجانيد

۴- مديتيشن تراودا اين مدتيشن اصولي ترکيبي از روشهاي دروني و خارجي است:
اساس اين روش تعمق و تامل بر حرکات موزوني است که خود به خود در جسم ايجاد مي شوند
مکان يا وضعيتي راحت را يافته دستهاي خود را روي سينه يا شکم قرار دهيد بسياري از افراد ترجيح مي دهند اين تمرين را به حال نشسته روي زمين انجام دهند اما نشستن روي يک صندلي راحت نيز مطلوب است انگشتان خود را کاملا باز کنيد بطوري که يکديگر را لمس نکنند دستهاي خود را هم باز کنيد حرکات سينه و شکم را که زير انگشتان اتفاق مي افتد بايد کاملا حس کنيد فعالانه مشاهده و با قدرت بررسي کنيد هرگاه حس کرديد در حال تفسير ادراک خود با استفاده از کلماتيد متوجه باشيد از اصول مديتيشن منحرف شده و بايد به آرامي دوباره خود را به جاي اصلي بازگردانيد همچنين اگر تغييري در حرکات تنفسي خود احساس کرديد يا انديشه شما به اتفاقاتي که در درونتان مي گذرد کاملا متمرکز شد فورا به جاي اوليه برگرديد اصولا تمام موارد شبيه به مدتيشن هاي قبل است با اين تفاوت که به جاي چشم از انگشتان و بجاي شي طبيعي از حرکات منظم جسم خود استفاده مي کنيد
دو هفته اول را با پانزده دقيقه در هر جلسه آغاز کنيد پس از پايان اين مدت در صورتي که حس کنيد برايتان مناسب نيست آنرا بکلي قطع کرده و در عير اين صورت زمان آن را براي هفته سوم و چهارم به بيست و پنج دقيقه افزايش دهيد پس از يک ماه مي توانيد تصميم گرفته و در صورت مفيد بودن اين روش آنرا در برنامه مديتيشن خود مورد استفاده قرار دهيد

۵- مديتيشن نيلوفر هزار برگ مديتشن اصولي از نوع خارجي:
در اين تمرين شما به عنوان مرکز نيلوفر کلمه ايده يا تصويري را انتخاب مي کنيد
بهتر است براي اولين جلسه تمرين به مدت ده يا پانزده دقيقه واژههايي چون گل عشق آرامش نور رنگ سبزه درخت خانه را انتخاب کنيد تا احساس خوبي در شما ايجاد شود پس از تمرينات زياد از واژههايي مانند عصباني فرياد غم ضربه درد استفاده کنيد در اين صورت احتمال نا خوشايند بودن آنها به مراتب کمتر از اين است که از ابتدا با چنين کلماتي تمرين کنيد زيرا در استفاده از اين کلمات گاهي احساس ترس و وحشت و نگراني بوجود مي آيد کلماتي مانند پوچ بيهوده هيچ حداقل تا بعد از بيست جلسه نبايد مورد استفاده قرار گيرد تا دچار افسردگي و حالات ناخوشايند نشويد وقتي با اين روش بخوبي اشنا شديد مي توانيد هر واژه تصور يا ايده اي را به عنوان مرکز اين گل انتخاب کنيد
هرگاه واژه اي را بعنوان مرکز گل انتخاب کرديد در مکاني آرام و راحت قرار گرفته و روي آن تامل کرده و منتظر بمانيد در آن لحظه اولين کلمه در ذهن شما تداعي مي شود اکنون به دو کلمه اي که با اولين گلبرگ با هم ارتباط يافته اند سه يا چهار ثانيه بينديشيد يا متوجه دليل اين تداعي مي شويد يا خير در هر دو مورد کاري جز توجه مجدد به مرکز اصلي نداريد مسير گلبرگ تداعي سه يا چهار ثانيه تفکر روي آن و رابطه آن در مرحله بعدي مي باشد دوباره به کلمه اصلي برگرديد و منتظر تداعي بعد شويد و به اين روش ادامه دهيد اين تمرين تداعي آزاد نيست چون هميشه شما به کلمه اصلي به عنوان مرکز نيلوفر باز مي گرديد و باز از همان جا شروع مي کنيد اينجا اين مديتيشن را با يک سري تداعي هاي کوتاه نشان مي دهيم به عنوان مرکز گل کلمه نور را انتخاب مي کنم اولين تداعي من خورشيد است به مدت سه يا چهار ثانيه به رابطه نور و خورشيد و رابطه بين اين دو واژه مي انديشم مفهموم اين ارتباط را فهميده دوباره به کلمه نور بازمي گردم دومين تداعي قرمز است به اين دو کلمه سه يا چهار ثانيه فکر مي کنم مفهوم ارتباط را درک و دوباره به کلمه نور باز مي گردم تداعي بعدي تاريکي است آنرا فهميده و پس از سه يا چهار ثانيه دوباره به کلمه نور مي انديشم تداعي بعدي چتر است ارتباط بين نور و چتر را درک نمي کنم پس از سه يا چهار ثانيه به واژه نور برمي گردم تداعي بعدي لامپ است اين تداعي قابل درک است پس از سه يا چهار ثانيه به کلمه نور برگشته و تمرين را به اين ترتيب ادامه مي دهم
اگر به يک سري کلمات غير قابل درک برخورديد بازهم پس از مدت کوتاهي مکث دوباره به واژه اصلي بازگرديد مطمئنا اين بار کلمات روشن تر و داراي ارتباط بيشتري خواهند بود در صورتيکه اين مديتيشن را ادامه دهيد مشاهده مي کنيد بينش شگفت آوري از زندگي دروني خود بدست آورده ايد هرچند اين بصيرت بسيار خوب و مفيد است اما نباد هدف اصلي مديتيشن قرار بگيرد
پس از اينکه حداقل ده تا پانزده بار اين تمرين را انجام داديد گاه حس مي کنيد که اين بينش بدست آمده و در حل مسائل خاصي بسيار مفيد است پس از کسب تجربه کافي مي توانيد از اين روش براي حل مسئله اي که با آن درگيريم استفاده کنيم براي اينکار کافي است همان مسئله را به عنوان مرکز گل انتخاب کنيم
اين تمرين را با ده دقيقه در روز به مدت دو هفته شروع کنيد براي هفته سوم و ماه اول آنرا به بيست دقيقه تا نيم ساعت افزايش دهيد پس از پايان اين مدت در مورد استفاده از آن در برنامه روزانه مديتيشن خود تصميم بگيريد
۶- مدتيشن مانترا( ذکر):
اين مدتيشن بيشتر از انواع ديگر مورد استفاده قرار مي گيرد
در اين روش کلمه عبارت يا جمله اي که مانترا ناميم بصورت ذکر بارها خوانده مي شود
مثل مانتراي شرقي اوم
جمله مسيحي خدايا کمکم کن
و عبارت صوفيانه ياهو
هدف اصلي انجام تمرين انجام فقط يک کار در زماني مشخص است
اگر کسي مدعي شد مي تواند مانترايي را که خاص شماست به شما بدهد يا بفروشد بدانيد قصد فريبتان را دارد
مانترا يا کلمه ذکر به اين دليل مفيد است که شما آنرا بکار مي بريد با هر کلمه اي که راحتيد شروع کنيد
بهتر است بي معني باشد تامشغوليت ذهني در حين تکرار ايجاد نکند
يک جاي آرام بيابيد که بدنتان راحت باشد و بتوانيد به راحتي تنفس کنيد و شروع به ذکر نماييد
در صورت امکان با صداي بلندبخوانيد البته تا آن حد بلند که باعث ايجاد تنفس شديد و عميق نشود
و در غير اين صورت به آرامي مانترا را بخوانيد
در وقت تمرين فقط ذکر بخوانيد و کار ديگري انجام ندهيد در صورتي که فکر ديگري به ذهنتان رسيد آنرا از ذهنتان خارج کنيد آهنگي براي مانتراي خود يافته و با همان ريتم تمرين کنيد
اين تمرين را ابتدا با پانزده دقيقه در هر جلسه شروع کنيد پس از دوهفته آنرا به بيست دقيقه و در صورتي که احساس خوبي از اين مديتيشن بدست مي آوريد به مدت نيم ساعت افزايش دهيد پس از يک ماه مي توانيد در مورد برنامه ريزي خود با اين روش تصميم بگيريد

۷- مديتيشن من کيستم؟ مديتيشن اصولي از نوع دروني:
ما با درک عادي مي توانيم تنها به کيفيات چيزها پي برده و تازماني که با اين ديد و توهم باقي بمانيم اشيا را هميشه با همان استانداردها مي بينيم و چيزهاي ديگر را هم با مقايسه با اين معيارها مي سنجيم در حاليکه براي درک بينش و ديدن واقعي اشيا مقايسه اي نبايد انجام گيرد
اين مديتيشن روش مستقيم يا تحقيق از خود براي درک و شناخت جهان است
اين مديتيشن از روشهاي ديگر مشکل تر است يعني حداقل پس از چند ماه تمرين مداوم روزانه با مديتيشن هاي اصولي قادر به انجام اين روش مي شويد
در اين تمرين از خود مي پرسيم من کيستم؟ و مرتب و سازمان يافته به هر سوال پاسخ مي دهيم اگر پاسخ نام شماست بايد به خود بگوييد نه اين نامي است که خود داده ام کسي که اين اسم را دارد کيست؟ اگر پاسخ شما احساس يا درکي است مثلا در جواب من کيستم؟ بگوئيد آدمي که احساس خستگي مي کند پاسخ به خود چنين است نه احساسي است که من دارم حال کسي که چنين احساسي دارد کيست؟ اگر پاسخ شما يادآور خاطره ايست مثلا بگوييد من کسي هستم که يکبار پاسخ اين است نه اين خاطره ايست که من دارم حالا کسي که اين خاطره را دارد کيست؟ اگر پاسخ تصور يا تصويري است که از خود در ذهن داريد نه اين تصويري است که از خود دارم کسي که اين تصوير را دارد کيست؟ اگر بنظرتان شخص يا تيپي به ذهنتان رسيد به عنوان پاسخ پرسش مي گوييد نه اين تفسير از ايده اي يا خاطره اي است که دارم ولي مفسر کيست؟ هر جوابي که بنظرتان مي رسد بايد بدين ترتيب پاسخ داده شود پس از هر پاسخ جستجويي پويا و فعالانه براي رد آن در ذهن شما آغاز مي شود در اين مدتيشن استراحتي وجود ندارد اين تمرين بايد بطور مداوم و با خشونتي متوالي براي يافتن پاسخ و رد آن انجام شود و پس از آن جستجوي بعدي و رد آن پاسخ ادامه يابد اصول اين روش بايد با دقت و جزئيات دقيق دنبال شود پاسخ ها و پرسش ها به روش فوق و در زمان حال بيان مي شوند اين جستجو براي پيدا کردن ريشه اصلي و واقعي خود است که در پشت بسياري خودهاي دروغين و کاذب نهفته است و ما اين چهره کاذب را به عنوان خود واقعي مي شناسيم
وقتي براي تمرين آماده شديد ابتدا با روزي نيم ساعت و به مدت يک يا دو هفته آنرا انجام دهيد در پايان اين دوره در مورد تنظيم برنامه خود با اين روش تصميم بگيريد
گاه ضمن تمرين پاسخي مي يابيد که برايتان قابل قبول است در اين صورت اين تمرين را متوقف کرده و تامدتي از روش هاي ديگر مديتيشن استفاده کنيد

۸- مديتيشن حرکتي صوفيانه:
براي انجام اين حرکت به گروهي پنج الي پانزده نفري نياز مي باشد اين تمرين شامل حرکت و خواندن ذکر است
گنجاندن اين روش در برنامه مديتيشن خود باعث ايجاد تنوع مي شود و جسم را هماهنگ و موزون مي سازد
در اين مديتيشن شما و افراد گروه دايره اي را با دستهاي قلاب شده در هم تشکيل مي دهيد بين هر دونفر بايد فاصله اي باشد اما نه تاحدي که باعث کشيده شدن دستها شود
پاهاي خود را به راحتي طوري قرار دهيد که سنگيني شما روي زمين باشد به آرامي به پشت تکيه داده چهره خود را رو به آسمان بلند کرده دستها را بالا بگيريد و وقتي حس کرديد در وضع راحتي نشسته ايد با صدايي آهنگين بگوييد يا حق اکنون تنه و سر و دستها را پايين آورده بطوريکه صورتتان مستقيما به سمت پايين و در وضعيتي راحت بوده با همان صدا بگوييد يا هو حالا به طرف دستها و صورت را بطرف بالا بگيريد و بگوييد يا حق و به همين ترتيب ادامه دهيد اين حرکات را ادامه دهيد تا زماني که سرعت و ريتم حرکت شما با ديگران يکسان شود
بسياري از گروه ها اين کار را بين ده تا پانزده مرتبه در هر دقيقه تکرار مي کنند اين بستگي به پيشرفت کار گروهي شما دارد وقتي حرکات شمت متناسب با حرکت گروه شد آنرا ادامه دهيد هدف آگاهي کامل از حرکت و ذکر است اگراين حرکات منظم باشد گروه مانند گلي در حال باز و بسته شدن بنظر مي رسد
در اين تمرين بايد از وضعيت جسماني خود آگاه باشيد اگر کسي احساس مي کند در جايي که نبايد باشد قرار گرفته به آرامي دست دو نفري را که در کنارش نشسته اند به هم نزديک مي کند دايره را مرتب مي کند و خارج مي شود هرکس بايد براي خارج شدن از گروه در صورت لزوم احساس آزادي کند در غير اين صورت تمرين نادرست است
اين تمرين را ده تا پانزده دقيقه در حدود ده مرتبه انجام دهيد تا جايي که احساس کنيد گروه به انجام آن عادت کرده و هيچکس از اين تمرين احساس ناراحتي و خستگي نمي کند اگر همه چيز خوب پيش رود مي توانيد مدت آنرا تا نيم ساعت افزايش دهيد آنچه در اين تمرين اهميت دارد اين است که شما بتوانيد هنگام خستگي از گروه جدا شويد پس از مدتي قادر مي شويد در اين تمرين گروهي تنها به حرکت و ذکر بينديشيد و آگاهي از خود و جهان را با هماهنگي بين حرکات و صداي شما پيدا مي شود اگر از اين تمرين احساس خوبي داريد اين راه بودن را نيز آموخته ايد و از اين پس مي توانيد بدون احساس خستگي آنرا ادامه دهيد و در مورد استفاده از آن در برنامه روزانه خود تصميم بگيريد
۹- مديتيشن آگاهي حسي:
اين مديتيشن هم همراه با حرکت است
براي شروع تمرين حتي الامکان در جاي راحتي قرار بگيريد بهتر است روي زمين و به پشت دراز بکشيد البته روي يک قاليچه يا فرش نرم راحت تر مي باشيد پاهاي خود را دراز کرده و درصورتي که احساس ناراحتي در قسمت پشت يا کمرتان مي کنيد زانوها را خم و پاها را بطرف نشيمن جمع کنيد چشم ها را بسته و به مدت چند دقيقه بگذاريد هر بخش از جسمتان عميقا در زمين فرو رود از پاها شروع کرده و تا ماهيچه ساق پا زانوها لگن خاصره شکم قفسه سينه دستها بازوها آرنج گردن و بالاخره سر ادامه مي دهيد سعي کنيد به سه بعدي بودن تمام اجزاء بدن خود قسمت بالاي بدن بخشي که روي زمين قرار دارد و رو سمت جانبي جسم خود آگاهي کامل داشته باشيد حالا فقط روي نفس خود هنگام بازدم تمرکز کنيد احساس کنيد تمام بدنتان بطور کامل و عميق در زمين فرو مي رود بهتر است اين روش مقدم برهمه تمرينات ديگر انجام شود اگر واقعا ده تا بيست دقيقه براي تمرين اختصاص دهيد در مي يابيد قدرت درک و پذيرش و آرامش دروني شما به ميزان زيادي افزايش يافته است همچنين در گشودن گره ها و تنش هاي دروني عضلات که عميقا در وراي آگاهي معمولي نهفته است مفيد مي باشد
اگر وقت کافي داشته و بخواهيد در اين زمينه پيشرفت بيشتري کنيد دستهاي خود را روي ديافراگم بين سينه و کمر قرار داده بطوري که وزن آنها روي ديافراگم به خوبي حس شود بگذاريد دستها همراه با تنفستان به حرکت درآيند پس از مدت کوتاهي وقتي احساس کرديد حرکت دستانتان با تنفس هماهنگ شده يا حس کرديد اين وابستگي دو جانبه است دستها را به آرامي برداشته و بالاتر از ديافراگم نگاه داريد نيازي نيست اين فاصله زياد باشد دقت کنيد بازو و آرنجتان روي زمين باشد بگذاريد حرکت به همان سادگي حتي الامکان آرام و کند باشد در اين تمرين سعي کنيد هر لحظه از تنفس خود آگاه بوده به محض اينکه دوباره دستتان روي ديافراگم قرار گرفت مدتي وقت دهيد تا وزن دستها بطور کامل روي آن احساس شود بار ديگر حرکت دستها را باتنفس خود هماهنگ کنيد اين تمرين را چندين بار انجام داده و بتدريج فاصله دستها را از بدن زيادتر نماييد تا جايي که بالاخره دستها روي زمين قرار گيرند حالا فاصله بين دو استراحت را تغيير دهيد مسر اين حرکت مانند قوسي کوچک از ديافراگم به زمين و از زمين به ديافراگم است پس از مدت کوتاهي احتمالا احساس مي کنيد تنفس و حرکت دستها آنچنان بهم پيوسته که گويي همه چيز بخودي خود و بدون سعي و دخالت شما اتفاق مي افتد در اين زمان حس مي کنيد واقعا در اين تمرين محو شده و حالتي از استراحت وآرامش عميق در شما ايجاد مي شود
در صورتي که پس از چندين بار تمرين بطور همزمان از حرکت و تنفس خود آگاه نشديد دلسرد نشويد چون مانند تمام مديتيشن هاي ديگر با تکرار و گذشت زمان مهارت کافي بدست مي آيد
در صورت تمايل به انجام دقيق اين تمرين شرح مراحل را روي نوار ضبط کنيد نوار حدود بيست دقيقه تا نيم ساعت باشد هنگام ضبط مراحل مختلف اين مديتيشن بين جملات و پس از هر پاراگراف فاصله زماني کافي را رعايت کنيد اين تمرين را به مدت دو هفته و روزي يکبار انجام دهيد پس از پايان اين مدت مي توانيد در مورد ادامه آن تصميم بگيريد

۱۰- مديتيشن پناهگاه امن:
اين نوع مديتيشن با انواع ارائه شده که بطور کلي نياز به راهنمايي و هدايت دقيق دارند متفاوت بوده و از جنبه هدايت کمتري برخوردار است يعني راهنمايي بدون استفاده از واژه ها مي تواند ايجاد نظم ذهني کند دستورات اين روش متفاوت با انواع ديگر مديتشن هاست چنين روشهايي نزد برخي از استادان تصوف رايج بوده
در يک مکان راحت قرار گيريد اجازه دهيد آگاهي شما در درونتان شناور شود تصور کنيد اين آگاهي در هر جهتي مي تواند جريان يابد فرض کنيد جايي که هستيد مکاني امن وپناهگاهي ايمن است که در آن احساس کاملي از راحتي امنيت ايمني راستي و کمال را بدست مي آوريد سعي کنيد در درون خود جهتي را که بايد آگاهي خود را در آن شناور کنيد احساس نماييد در مورد اين جهت و هدف نبايد هيچ پيش فرضي داشته باشيد راه احساس علايم جهت و بعد را در درون خود احساس کرده و سعي کنيد آگاهي خود را بدون دادن عنوان به اين علايم در درونتان شناور سازيد حداقل تامدتي طولاني نام نهادن و برچسب زدن به درک و احساستان نادرست است
براي بسياري از افراد البته نه در مورد همه آنها بهتر است اين تمرين از درون سينه شروع شود تصور نکنيد
در اين مرحله از واژه ها و عقل خود استفاده نکنيد چون اين تمرين عقلاني نبوده و بيشتر جنبه احساسي دارد
هدف رسيدن به مکاني امن يافتن راهي براي بودن چيزي که شما درست مي پنداريد يا جائيکه در آن احساس راحتي ايمني و درستي مي کنيد مي باشد
اصطلاح پناهگاه امن از اينرو بکار مي رود که پناهگاه نيز همين خصوصيات را دارد اما اين پناهگاه منطقه اي محدود نيست يعني همانگونه که براي استراحت و امنيت وارد اين پناهگاه شده ايد مي توانيد با تمرکز و آرامش از آن خارج شويد اين تمرين مديتيشني بسيار آرام است و نياز به تلاش کمتري دارد بگذاريد علايم ضعيف جهات را براي شناور ساختن آگاهي خود احساس کنيد بگذاريد آگاهي تان در همان جهت شناور باشد تصورات قبلي را از آنچه که ممکن است بيابيد کنار بگذاريد آنچه در اين مديتيشن بدست مي آوريم فردي خصوصي و يگانه است و پناه امن من متفاوت با پناه امن شماست دانستن اينکه ديگران چگونه به آن مي رسند و اين مرحله را طي مي کنند باعث مي شود در يافتن پاسخ هاي مربوط به پناهگاه امن خود دچار مشکلات بيشتري شويد
ابتدا اين تمرين را روزي يکبار انجام و به مدت دوهفته انجام دهيد در اين دوره اگر از آن احساس خوبي داشتيد مي توانيد زمان آنرا به نيم ساعت افزايش داده و پس از پايان هفته سوم در مورد انجام آن تصميم بگيريد بهتر است اين مديتيشن را پس از دوماه تمرين جدي روش هاي ديگر از قبيل شمارش نفس ها و تعمق آغاز کنيد
مديتيشن هاي غير اصولي يا غير رسمي
در اين نوع مديتيشن ها يک تصوير تصور ارتباط يا مشکلي را درنظر گرفته و درباره آن فکر مي کنيد البته اين نيز تداعي آزاد نيست چون شما تا آخر تمرين در محدوده موضوع و مفهوم مطلب و چگونگي احساس خود باقي مي مانيد اين يک مرحله فعال ذهني است که در آن دچار روياهاي گيج کننده نشده و با حالتي فعال در مورد مسئله بررسي و کار مي کنيد موضوعات متنوعي هست که فرد براي مديتيشن مي تواند انتخاب کند شما مي توانيد موضوعي را درمورد رشد و تکامل دروني يا مطلبي که با تمام وجود شما در آميخته است انتخاب کنيد موضوعات عادي و پيش پاافتاده به عنوان موضوع تمرکز مورد توجه قرار نمي گيرند انتخاب موضوعاتي چون عشق زيبايي شکوه خداوند عشق به مسيح تلاش براي دوست داشتن و مورد علاقه قرار گرفتن براي اين تمرين مناسب است
وقتي مديتيشن غير اصولي انتخاب مي کنيد آنرا به آساني تغيير نداده بلکه آنرا روزي ده تا پانزده دقيقه به مدت يک هفته ادامه دهيد پس از يک هفته اگر احساس کرديد براي شما مناسب و سازگار است اين مدت را براي هفته آينده به بيست دقيقه تا نيم ساعت افزايش دهيد در پايان اين مدت نه قبل از آن مي توانيد در مورد ادامه تمرين و پيشرفت خود تصميم بگيريد
گاه در طول مديتيشن غير اصولي نتيجه مي گيريد که در مورد اين موضوع خاص به پاسخ واقعي رسيده ايد در اين صورت چند لحظه با اين درک خود خلوت کنيد ديگر تلاشي براي جستجوي بيشتر نکنيد بلکه پاسخ واقعي را جذب کرده و آنرا بفهميد اکنون تمرين را قطع کرده و مثل پايان مديتيشن هاي ديگر چند لحظه آرام و بدون برنامه استراحت کنيد و روز بعد تفکر را در مورد موضوعي ديگر با همين روش اجام دهيد

 در پايان اين مرحله در مورد چگونگي انجام اين تمرين و ادامه آن تصميم بگيريد
سوالات ذيل نمونه هايي براي موضوع انتخابي شماست
اگر آدمي که دوست داشتم بودم چگونه انساني مي شدم؟
اگر از تمامي ظرفيت ها و توانايي هاي خود استفاده کنم چگونه آدمي خواهم بود؟
در اين مورد چه احساسي دارم؟ %